Verwijderen van leerlingen vanuit het speciaal onderwijs zonder andere school

In twee recente adviezen van de Geschillencommissie Passend Onderwijs (GPO) zijn twee leerplichtige leerlingen verwijderd, elk van hun eigen school voor speciaal onderwijs, zonder dat een nieuwe school is gevonden. Deze adviezen zijn voor de praktijk heel belangrijk.

Zorgplicht

Indien een school een leerling wil verwijderen moet de school zorgen voor een passende onderwijsplek op een andere school. Anders gezegd: een verwijdering is slechts mogelijk indien er een andere school bereid is gevonden om de leerling toe te laten. Deze zogenaamde zorgplicht is door de wetgever ingevoerd om zoveel mogelijk te voorkomen dat kinderen thuis komen te zitten. Er is ten aanzien van de zorgplicht geen verschil tussen regulier en speciaal onderwijs. Dus ook voor school voor speciaal onderwijs heeft zorgplicht ingeval van verwijdering.

GPO

Het komt echter voor dat er door allerlei omstandigheden geen andere school gevonden kan worden. In de zaken die speelden bij de GPO was dit het geval. Bij de leerlingen in die zaken was het zo dat na enkele jaren van begeleiding inmiddels de zorgbehoefte voorliggend was geworden. Anders gezegd: er was kennelijk geen andere school te vinden die in de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte van de leerlingen kon voorzien. De school ging over tot verwijdering, zonder dat er een passende plek werd aangeboden op een andere school.

De GPO overwoog dat bij een verwijdering waarbij geen andere school bereid is tot toelating, de leerling in dit geval buiten het onderwijsbestel zou komen te staan. Dat was in deze specifieke zaken ook het gevolg van het feit dat de leerlingen reeds op het speciaal onderwijs zaten. Nóg meer gespecialiseerd onderwijs is niet voorhanden. Terecht acht de GPO dit een zeer ernstig gevolg van de verwijderingsbeslissing. Echter, ondanks dat en ondanks het feit dat de verwijderingsbeslissing op het eerste oog in strijd is met de wet, acht de GPO een dergelijke verwijdering mogelijk. Wél stelt de GPO terecht zware eisen aan de motivering van zo’n verwijderingsbesluit. Het bevoegd gezag moet van goeden huize komen wil een besluit tot verwijdering zonder alternatieve school standhouden. Maar onmogelijk is het dus niet.

Tot slot

Het is uiteraard de vraag of de rechter -indien de zaak daar wordt voorgelegd- hier hetzelfde over denkt. Dat valt te betwijfelen aangezien de wet geen ruimte lijkt te geven voor een uitzondering op de zorgplicht. Desondanks zijn de adviezen belangrijk voor de praktijk en zijn de overwegingen van de commissie ook valide te noemen. Het zou mogelijk moeten zijn om tot verwijdering te komen indien ook het meest gespecialiseerde onderwijs niet aan de onderwijsbehoefte van een leerling kan voldoen. Een andere uitkomst zou betekenen dat het speciaal onderwijs -dat al met een capaciteitsprobleem kampt- leerlingen zou moeten toelaten of handhaven ook wanneer die niet (meer) profiteren van het onderwijsaanbod. Er zijn nu eenmaal kinderen die voornamelijk zijn aangewezen op zorg en niet op onderwijs.